मराठी मुळाक्षरे | Marathi Mulakshare

मराठी भाषा ही देवनागरी लिपीत लिहिली जाते. मराठीत एकूण ५२ वर्ण आहेत – त्यात १२ स्वर आणि ३६ व्यंजन येतात. मूलभूत अक्षरे खालीलप्रमाणे

स्वर (Vowels)

  • अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ऋ, ए, ऐ, ओ, औ, अं, अः

व्यंजन (Consonants)

  • क, ख, ग, घ, ङ
  • च, छ, ज, झ, ञ
  • ट, ठ, ड, ढ, ण
  • त, थ, द, ध, न
  • प, फ, ब, भ, म
  • य, र, ल, व, श
  • ष, स, ह, ळ, क्ष, ज्ञ

बाराखडी (Barakhadi)

बाराखडी म्हणजे स्वर आणि व्यंजन यांच्या संयोगाने निर्माण होणारी अक्षरे. प्रत्येक व्यंजन स्वरांसोबत संयोग करुन नवीन ध्वनी तयार करते. हे शिकणे लेखनाच्या आणि उच्चाराच्या दृष्टीने खूपच महत्त्वाचे आहे.

संपूर्ण मराठी बाराखडी (Complete Marathi Barakhadi)

बाराखडी मध्ये प्रत्येक व्यंजनास सर्व १२ स्वर लावून उच्चार तयार केला जातो. खाली सर्व प्रमुख व्यंजनांची बाराखडी दाखवली आहे:

वंअआइईउऊएऐओऔअंअः
कककाकिकीकुकूकेकैकोकौकंकः
खखखाखिखीखुखूखेखैखोखौखंखः
गगगागिगीगुगूगेगैगोगौगंगः
घघघाघिघीघुघूघेघैघोघौघंघः
चचचाचिचीचुचूचेचैचोचौचंचः
छछछाछिछीछुछूछेछैछोछौछंछः
जजजाजिजीजुजूजेजैजोजौजंजः
झझझाझिझीझुझूझेझैझोझौझंझः
टटटाटिटीटुटूटेटैटोटौटंटः
ठठठाठिठीठुठूठेठैठोठौठंठः
डडडाडिडीडुडूडेडैडोडौडंडः
ढढढाढिढीढुढूढेढैढोढौढंढः
तततातितीतुतूतेतैतोतौतंतः
थथथाथिथीथुथूथेथैथोथौथंथः
दददादिदीदुदूदेदैदोदौदंदः
धधधाधिधीधुधूधेधैधोधौधंधः
नननानिनीनुनूनेनैनोनौनंनः
पपपापिपीपुपूपेपैपोपौपंपः
फफफाफिफीफुफूफेफैफोफौफंफः
बबबाबिबीबुबूबेबैबोबौबंबः
भभभाभिभीभुभूभेभैभोभौभंभः
मममामिमीमुमूमेमैमोमौमंमः
यययायियीयुयूयेयैयोयौयंयः
रररारिरीरुरूरेरैरोरौरंरः
लललालिलीलुलूलेलैलोलौलंलः
वववाविंवीवुवूवेवैवोवौवंवः
शशशाशिशीशुशूशेशैशोशौशंशः
षषषाषिषीषुषूषेषैषोषौषंषः
सससासिसीसुसूसेसैसोसौसंसः
हहहाहिहीहुहूहेहैहोहौहंहः
ळळळाळिळीळुळूळेळैळोळौळंळः
क्षक्षक्षाक्षिक्षीक्षुक्षूक्षेक्षैक्षोक्षौक्षंक्षः
ज्ञज्ञज्ञाज्ञिज्ञीज्ञुज्ञूज्ञेज्ञैज्ञोज्ञौज्ञंज्ञः

नोंदी : प्रत्येक व्यंजनासाठी अक्षरे असेच तयार होतात. वरील सारणीचा आधार घेऊन सर्व व्यंजनांसाठी बाराखडी स्पष्ट करता येईल.

संपूर्ण मराठी चौदाखडी (14-खडी/ Chaudakhadi)

चौदाखडी ही बाराखडीची विस्तारित आवृत्ती आहे. यात बारा स्वरांसोबत ‘अॅ’ (ॲ) आणि ‘ऑ’ हे दोन स्वर मिळून एकूण १४ स्वर वापरले जातात. चौदाखडी वाचताना किंवा लिहिताना खालील अक्षरे आणि स्वर यांच्या संयोगाने शब्द तयार होतात.

चौदाखडीचे १४ स्वर

अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ए, अॅ (ॲ), ऐ, ओ, ऑ, औ, अं, अः

चौदाखडीचे स्वरक्रम (क्रमानुसार):

क्र.स्वरउदाहरण
1अक
2आका
3इकि
4ईकी
5उकु
6ऊकू
7एके
8अॅ (ॲ)कॅ
9ऐकै
10ओको
11ऑकॉ
12औकौ
13अंकं
14अःकः

चौदाखडी (क ते ज्ञ)

मराठी चौदाखडीमध्ये प्रत्येक व्यंजनाला चौदा स्वर (अ, आ, इ, ई, उ, ऊ, ए, अॅ/ॲ, ऐ, ओ, ऑ, औ, अं, अः) जोडून तयार होणारे शब्द दिलेले आहेत. हा तक्ता शाळकरी मुलांचे वाचन, लेखन आणि उच्चार सरावासाठी उपयुक्त आहे:

वंअआइईउऊएअॅ/ॲऐओऑऔअंअः
कककाकिकीकुकूकेकॅकैकोकॉकौकंकः
खखखाखिखीखुखूखेखॅखैखोखोखौखंखः
गगगा गि गी गुगूगेगॅगैगोगॉगौगंगः
घघघाघिघीघुघूघेघॅघैघोघॉघौघंघः
चचचाचिचीचुचूचेचॅचैचोचॉचौचंचः
छछछाछिछी छुछूछेछॅछैछोछोछौछंछः
जजजाजिजीजुजूजेजॅजैजोजॉजौजंजः
झझझाझिझीझुझूझेझॅझैझोझॉझौझंझः
टटटाटिटीटुटूटेटॅटैटोटॉटौटंटः
ठठठाठिठीठुठूठेठॅठैठोठॉठौठंठः
डडडाडिडीडुडूडेडॅडैडोडॉडौडंडः
ढढढाढिढीढुढूढेढॅढैढोढॉढौढंढः
तततातितीतुतूतेतॅतैतोतॉतौतंतः
थथथाथिथीथोथूथेथॅथैथोथोथौथंथः
दददादिदीदुदूदेदॅदैदोडॉदौदंदः
धधधाधिधीधुधूधेधॅधैधोधॉधौधंधः
नननानिनीनुनूनेनॅनैनोनॉनौनंनः
पपपापिपीपुपूपेपॅपैपोपॉपौपंपः
फफफाफिफीफुफूफेफॅफैफोफॉफौफंफः
बबबाबिबीबुबूबेबॅबैबोबॉबौबंबः
भभभाभिभीभुभूभेभॅभैभोभॉभौभंभः
मममामिमीमुमूमेमॅमैमोमॉमौमंमः
यययायियीयुयूयेयॅयैयोयॉयौयंयः
रररारिरीरुरूरेरॅरैरोरॉरौरंरः
लललालिलीलुलूलेलॅलैलोलॉलौलंलः
वववाविवीवुवूवेवॅवैवोवॉवौवंवः
शशशाशिशीशुशूशेशॅशैशोशॉशौशंशः
षषषाषिषीषुषूषेषॅषैषोषॉषौषंषः
सससासिसीसुसूसेसॅसैसोसॉसौसंसः
हहहाहिहीहुहूहेहॅहैहोहॉहौहंहः
ळळळाळिळीळुळूळेळॅळैळोळॉळौळंळः
क्षक्षक्षाक्षिक्षीक्षुक्षूक्षेक्षॅक्षैक्षोक्षॉक्षौक्षंक्षः
ज्ञज्ञज्ञाज्ञिज्ञीज्ञुज्ञूज्ञेज्ञॅज्ञैज्ञोज्ञॉज्ञौज्ञंज्ञः

टीप: थोड्या ठिकाणी काही स्वर प्रकार लोकप्रचलनानुसार बदलू शकतात, विशेषतः ‘अॅ’, ‘ऑ’ यांचा वापर इंग्रजी शब्दांत जास्त केला जातो.